Insaat Alani

Bütün turistler gibi ben de Istanbul’a gelince Aya Sofya’yi ziyaret ettim. Bu bina 916 yil bir Hiristiyan kilisesi, 481 yil bir Müslüman camii olarak kullanilmisti. Bu geçis nasil gerçeklesmisti? Basit bir hasar, yikma, yeniden yapma süreci degildi söz konusu olan. Bunun yerine, en az yikimla gerçeklesmisti geçis: sadece bazi kavsaklarda, ‘akupunktur noktalarinda’ degisiklik yapilmisti, küçük ek veya eksiltmeler, veya yer degistirmelerle. Asla bir tabula rasa olmamis. Aksine, degisiklikler, özgün arka plani azaltma ya da yansitma egiliminde olmus. 1453’te binanin mimarisi yeni ruhu karsilamak için degistirildi: kilisenin dis dört kösesine uzun külahli dört minare insa edildi. Kilise kubbesinin en yüksek seviyesini geçerek eski silueti kiriyorlardi. Içeriye, siyah zemin üzerine altin boyayla Allah, peygamber Muhammed, dört halife ve Muhammed’in torunlarinin isimleri yazili 7,5 metre çapinda sekiz hat levhasi, dev kubbeyi destekleyen sekiz sütuna asildi. Böylece Islam büyükleri bu ruhani mekânda bulunmaya ve burayi korumaya çagriliyordu. Girisin üzerindeki haç indirildi. Duvarlara birçok çarpi isareti kazindi. Bunlar haçin reddi veya silinmesi anlamina mi geliyordu? Yoksa sadece yere indirilmesi mi? Mimari planin özgün aksi terk edildi ve sola Padisah locasi, saga minber eklendi. Kilisenin tüm yönlendirmesi Mekke’ye dogru kaydirilmisti...
Aya Sofya’nin tarihi, bir tür dinselligin mekâninin veya mimarisinin bir digerine ev sahipligi yapmak üzere nasil dönüstürülebileceginin örnegini sunuyor. Hiçbir mekânda, degismeden kalabilen hiçbir dinsellik yok süphesiz.